Resim: Hz. Şakayık

1. Yaşam Alanı ve Fiziksel Egemenliği ve Morfolojisi

Bu arkadaşımız çok ilginç bir bitkidir. Kendilerine Anadolu’da Şakayık, Avrupa’da Peony veya Poeny derler. Paeoniaceae ailesinden gelmiştir. Dünyada yaklaşık 30 türü olmasına karşın, Türkiye’de 9 türü bulunmakta. Türkiye’de de Karadeniz, Akdeniz, Ege hatta Güneydoğu coğrafyalarına kadar farklı bölgelerde olsa da bu bitkimiz Kuzey bitiksidir. Marmara bölgesinde yaygındır. Hatta bence, Marmara Gölü çökmeden (deniz olmadan önce, buralarda yaygındı, Marmara Gölü MÖ. 6500-7000 yıllarında oluşunca (şimdi deniz oluyor kendileri) bir kısmı Trakya tarafında, bir kısmı Marmara Adasında bir kısmı da Bursa taraflarında yaşamak zorunda kalmıştır. Hatta bence bu farklı bölgelerdeki türleri de kendilerinin gelecekte alt türe ayrılma ihtimalleri çok yüksek. Bunu Hz. Darwin’in öğretisinde de bildiğimiz gibi gelecekteki evrim ve mutasyon süreci belirleyecektir. Bitkimizin Latince adı, Paeonia olsa da bunun türleri yani ikili ismi yaygın olarak Paeonia veitchii bilinir. Biseksüel olarak üreyen bitkimizin mavi hariç hemen hemen tüm renkleri bulunmaktadır. Kuvvetle muhtemel, renk olarak sadece pembe türevli olanları kokar.

Benim de alışık olduğum gibi, soğuk yerleri seven çarpıcı güzelliğe sahip, yaklaşık 100 cm ye kadar boy veren bu bitkimiz / çiçeğimiz, yüksek rakımlı yerleri sever. Bu nedenle yaprakları da serttir. Sizden sürekli gübre istemezler. Fazla rüzgar altında kalmaması yeterlidir. (Bitkimizi salonda kullanıyorsanız, salona alışır. Birden soğuğa çıkardığınızda iklime alışamadığından önce size küser ardından hayatına son verir.))) Çok yıllık otsu bitki olduğundan büyük ağaçların altında gölgelenmeyi pek sever.

Hz. Şakayık, Plantae Krallığının / aleminin (Kingdom), Tracheophytes (Clade) Grubundan, Kapalı Tohumlular ayrımında yer alan, İki çeneklilerden Taşkırangiller (Saxifragales) Takımında yer alan, Düğünçiçeğigiller Üst Familyasına bağlı Şakayıkgiller (Paeoniaceae) Familyasıdır. Cinsi, Paeonia dır. Paeonia veitchii en yaygın olanlarıdır. Belirtmeden geçmeyeyim, bu nefes kesen bitkimizin ana vatanı Japonya ve Çin illeridir. Yani Uzakdoğu.

2. Objektif ve Subjektif Etimolojisi

Çok yıllık bitkimizin (çiçeğimizin) Sözcük etimolojisinde bile büyük bir ÎMÂ bulunmakta kanımca. Şakayık, Arapça kökenli bir kelime ve “şakk” kökünden gelmekte, bu da “ayırmak” anlamına geliyor. Bunu ben şöyle yorumluyorum. Bu bitki ölümcül bir bitkidir. Yemeye çalışırsanız, sizi mutlu mesut, ruhlar alemine gönderebilir. Yani sizin organik bedeninizle ruhunuzu birbirinden ayırır.))) Bir başka açıdan da şöyle açıklayabilirim terimi. Şakayık, şu veya bu şekilde yendiğinde veya gıdaya karıştırıldığında, vücut üzerinde özellikle beynin bir yarısında şiddetli ağır (migren) oluşturur. Bundan dolayı başın bir yarısını diğer yarısından algolojik etkiyle birbirinden ayıran bir etki ve/veya bitki anlamında Arapça “şakîka” denmiş olabilir. Tabi terimi başka bir şekilde te’vil eden var mı, bunu bilmiyorum. Şunu da belirteyim, farketmeden çok fazla miktarda tüketilmiş olursa ağrıya neden olur, çiçekleri kurutulup miligramlar ölçüsünde seyreltilerek çay olarak kullanılırsa migren ağrısına iyi gelir. Çift tarafı keskin bıçak gibi.

Aslında Hz. Şakayık’ın Yunan mitolojisindeki adında da benzer söylentiler bulunmaktadır. Çiçeğimizin Latince adı “Peony” olarak ta kullanılır. Paean (Paeeon, Paeon) Yunan mitolojisinde tanrıların doktoru veya onları tedavi eden tanrı (doktor) olarak bilinmektedir. Antik yunanda isminin kökeni şifa anlamına gelmektedir. Bitkimizin adına kaynaklık eden Paean, ölüm Tanrısı Thanatos ile birlikte sıklıkla kullanılır. Hatta antik Yunanda bu kelime savaş şarkılarında da geçmektedir. Bu bağlamda savaştan güçlü kazanan taraf olarak çıkma ve ölünecek ise hızlı ölüm dileği için kullanılan bir terimdir.

Araştırmalarımda şöyle bir öyküye rastladım:

Paeon, bir gün şakayık kökünden çıkardığı sütümsü bir sıvı sayesinde Pluto’yu iyileştirir. Onu iyileştiremeyen ve boynuzun kulağı geçtiği bu başarıyı hazmedemeyen sağlık tanrısı ve aynı zamanda Paeon’un hocası olan Asclepius, onu öldürmekle tehdit eder. Ancak Zeus, Asclepius tam Paeon’u öldürürken onu bir şakayık çiçeğine çevirerek kurtarır. İşte bu yüzden şakayık, günümüzde hala onur ve masumiyeti temsil ediyor. (https://bloomandfresh.com/blog/sans-getirdigine-inanilan-cicekler-ve-hikayeleri/ Başka bir öyküde de, Paeonia sanat tanrısı olan Apollo’nun ilgisini çekecek kadar güzel bir peridir, Paeonia ve Apollo çıkmaya başlarlar (Flört etmeye başlarlar))) Bunu kıskanan güzellik tanrıçası Afrodit paeonia yı bir çiçeğe çevirir. Bu ikinci birinciye göre biraz daha zayıf rivayet. Şu var ki, mitolojiler biz insanların (homosapienslerin)) bin yıllarca inanışına, inanışları karakterlerine dönüşmüştür.

3. Güzelliğin Getirdiği Egemenlik:

Güzelliği ve dayanıklılığı ile ünlü Peony, güzellerin tehlikeli olmasıyla da aslında biz homosapienslere kopya vermekte. Çünkü çoğu güzel, kendi içinde tehlike barındırır. Özellikle hayvanlarda çok güzel ve renkli olanların çoğu zaman kendine özgü gizli ölümcül tehlikeleri bulunmaktadır. Bunu kurbağalarda, bazı balık türlerinde, bazı yılan türlerinde görebiliriz. O yüzden güzeli sevecekseniz, tehlikesini, riskini göze almalısınız derim ben.))))

Öte yandan, Türk İslam seramik sanatında da camileri ve bazı saray duvarlarını süsleyen seramiklerde Hz. Şakayık bitkimizin enfes figürleri vertikal formda sanat eseri olarak gözlerimize hitap etmektedir. Şakayık veya Peony, gücün, iktidarın, şerefin otoritenin de sembolüdür. Bu nedenle bazı ülkeler kağıt paralarında da bu çiçeğin figürünü kullanmışlardır. Hatta bu bitki Çin’in milli çiçeği ilan edilmiştir. Evliliklerin 12. Yıl dönümü kutlamalarında kullanılır. Romantizmi de temsil edilen bir ambiyansa sahiptir. Buradan zavallı bir insancık olarak anlıyorum ki, güç / egemenlik, ölümcül kökenlerden beslenmekte. Konuyu bir bitki etimolojisinden siyaset biliminin teorilerine kadar dayandırdığım için bana sitem edebilirsiniz. Edin, benim açımdan sorun yok.

4. Sağlık Açısından Kullanım Alanları:

Bir Bitki Olur da endüstrisi olmaz mı?

HAYATİ DERECEDE ÖNEMLİ UYARI: Dahilen kullanılacaksa kesinlikle doz aşımı yapılmamalı. Mümkün olduğunca az (gram ölçülerinde) kullanılmalı. Bitkimiz, doğum sancısı, baş ağrısı için kullanılabilir. Sinir yatıştırıcı etkisi olsa da mutad kullanım için ben şahsen önermem.

Haricen kullanılacaksa; kanamayı yavaşlatan, algolojik sendromları azaltan,

Gargarası boğaz ağrılarına, öksürüğe boğmacaya iyi gelebilir. Doktorunuza danışarak kullanmalısınız.

Çiçekleri yukarıda yazdığım amaç için gram ölçeğinde dozajlarla çay olarak içilebilir. Kökleri de haricen kullanım için önerilebilir.

Okurlarım İçin Not:

Güzeller güzeli şakayık ile ilgili çok uzun araştırmalar yaptığım için bana teşekkür ederseniz ben onu hissederim. Biraz daha teşekkür etmek için, yazımı beğeninize eklersiniz, çok daha fazla teşekkür etmek isterseniz, yazımın altına yorum bırakabilirsiniz. Sevgiyle, sağlıcakla ve aydınlık yarınlara diyorum kalbinde kötülük bulunmayanlara.

Denizlerin bentik bölgelerinin nefes kesen güzelliği DENİZ ŞAKAYIĞI (deniz anemonu) konusunu bir başka yazımda ele alacağım.