Asrın Sendromu: Tatminsizlik

Teknoloji ve ulaşım altyapısındaki hızlı gelişmeler, toplumdaki mobiliteyi (akışkanlığı) da hızlandırmış ve bunun sonucu olarak yaşam içinde birbirini takip eden süreçlerin kronolojik mesafesi neredeyse kaybolacak kadar azalmıştır. Bu özellikle de yeni bilişim toplumu içinde büyüyen jenerasyon açısından daha dramatik boyutlardadır.

Hiçbir şeyden (kolay kolay) memnun olmama, her şeyden çabucak sıkılma, çoğu şeyin anlamsız/gereksiz olarak algılanması vb. dışsal etkiler olarak görülen sendrom, sadece Türkiye'de değil bütün dünyada, normal üstü zeka ve aşırı kalifiye özelliklere sahip olan yetişkinlerde, özellikle 25 ve altı yaş geçlerde görülen ebeveynleri ve/veya çevreleri tarafından izah edilemez hale gelmiştir. Bunun üç temel nedeni bulunmaktadır.

1. Günlük yaşam sürecindeki reel çeşitliliğin 1995 yılından bu yana gittikçe artması. Buna baştada belirttiğimiz ulaşım ve iletişim altyapısındaki gelişmeler neden olmaktadır.

2. Bütün bir yer küredeki çeşitliliğin dijital iletişim araçları vasıtasıyla avuç içlerine ve göz önlerine serilecek kadar küçülmesi. Birey bütün bir dünyada nelerin olup bittiğini, milisaniyeler içinde takip edebilmekte ve çevresindeki (olağan) süreçleri, hızlı iletişim ortamında yetersiz bulmakta ve sıkılıp derhal kişi, konu ve ortam değiştirmeyi tercih etmektedir.

3. Bireylerin çoğunlukla (ortalamaya göre) fazla zeki ve fazla kalifiye olmaları durumunda, çevrelerinde gördüğü kişi ve olayları yetersiz veya niteliksiz bulması sonucu ortaya çıkabilir. Bu madde kapsamındaki bireylerdeki tatminsizlik sendromu, psikoza dönüşebilir. Hatta şizofreniye kadar dahi ilerleyebilmesi mümkündür.

Tatminsizlik Nedir?

Tatminsizlik, içinde bulunduğu ortamda, mekandan, muhatap olduğu kişi/kişilerden, çevreden, görmekte olduğu muameleden memnun olmama, bunları yetersiz görme durumudur. Bu durumun bireyde süreklilik halini almasına da tatminsizlik psikozu veya sendromu** denilmektedir.

25 ve Altı Yaşlardaki Çocukların Tatminsizlik Sendromu

Yukarıda özellikle ilk iki maddede ortaya koyduğumuz faktörlerden kaynaklanan tatminsizlik 25 ve altı yaşlara özgü zamanımızın en önemli psikolojik sorunlarından biridir.

Çocukların hiç bir şeyden memnun olmaması, memnun olsa da, çok çok kısa sürede memnuniyetini tüketmesi, kısa zaman aralıklarında yeni memnuniyet kaynakları araması / istemesi çoğu ebeveynler açısından ciddi bir yakınma nedeni olmaktadır. Bu kapsamdaki gençlere karşı ne yapılabileceğine ilişkin başlıca önerilerimiz şunlardır:

1. Çocukların her dediğinin yapılmaması. Eğer aile varlıklı bir aile ise, bu o ailenin çocuğunun her dediğinin yapması çocuklarına büyük bir kötülüktür. Zira çocuk mümeyyiz olsa bile, hatta reşit bile olsa, orta ve uzun dönemde neyin lehine neyin aleyhine olabileceğini sağlıklı olarak kestiremez. Bu nedenle çocuğun her dediğinin yapılması, her isteğinin karşılanması sendromun ortaya çıkması açısından önemli bir faktördür.

Bir ailenin sadece varlıklı olmayıp bir de geniş aile olması durumunda daha vahim sonuçlar ortaya çıkabilir. Zira babanın veya annenin almadığı / karşılamadığı ihtiyaç, civar hısımlar veya çevreler tarafından karşılanacak ve ailenin koyduğu disiplin delinmiş olacaktır. Bu da yine tatminsizlik sendoromu açısından önemli bir tetikleyici faktördür.

2. Çocuklara iş yaptırılması, küçük veya orta ölçekli sorumluluklar yüklenilmesi. Sorumluluk verme, tatminsizliğin aşılmasında önemli bir faktördür. Yalnız burada verilecek sorumluluk kayda değmeyecek kadar küçük çaplı veya üstesinden gelinemeyecek kadar büyük çaplı sorumluluklar olmamalıdır.

3. Çocuğun determinantlı ölçeğe göre hesaplanmış zeka düzeyinin tespit edilip buna göre ve çocuğun algı ve ilgisine göre, hobiler veya meslek yönlendirmelerinin yapılması gereklidir.

4. En önemli çözümlerden birisi de, çocuğun modelleme yapabileceği örnek alabileceği, eserlerine veya ürünlerine saygı duyabileceği düzeyde kişilerle muhatap edilerek çocuğun kanalize olmasının sağlamlaştırılması. Zira bu tür bireyle çevrelerini çoğunlukla yetersiz görürler, her şey onları çok kısa bir zaman içinde sıkmaya başlar.

Bu tür bireylere idol insan yönlendirmesi yapmak ilk elde bu kişinin bu sendromdan kurtulmasını sağlar ama en önemli olarak ta, bu tatminsiz kişilerin mesleklerini veya aradıklarını bulması durumunda son derece güçlü, başarılı sanatçı, iş adamı, bilim insanı, spor adamı vb. yeni karakterler ortaya çıkarılmış olabilecektir.

5. Son olarak ta, bireylerin yoğun iletişim ortamından / ekran karşısından kurtulmaları, uzaklaşmaları şu ya da bu şekilde sağlanmalıdır. Aksi takdirde, çocukların uzun süreli olarak ekran karşısında kalmaları, çözüme yönelik önlemleri yok edecektir.

Yetişkinlerde Tatminsizlik Sendromu:

Özellikle en başta değindiğimiz tatminsizlik kaynaklarından 3. maddede ortaya koyduğumuz neden, çoğunlukla yetişkinler için geçerli olan bir nedendir. Yetişkinler için tatminsizlik sendromu çoğunlukla iş kaynaklıdır. Bu kişilere yönelik olarak birkaç madde önerebiliriz.

1. Bu kişilerin terfi ettirilmesi elde olmayan (imkan dahilinde olmayan) bir durum olduğundan buna yönelik yapılabilecek şey, kişilerin algı ve ilgisine göre, yan mesleklere veya hobilere yönlendirilmesidir.

2. İş ortamında tatminsizlik yaşayan personel ise söz konusu birey, bu kişinin yöneticileri, amirleri veya patronlarıyla konuşulup ödüllendirilmeleri sağlanabilir. Zira iş ortamlarındaki çoğu tatminsizlik vak'aları ödüllendirilme eksikliğinden kaynaklanabilmektedir. Hatta öyle ki, birey yaptıklarıyla ödül beklerken, şu ya da bu sebeple bireyin kurumundan ceza veya cezaya benzer sonuçlar alması depresyona varabilecek derecede tatminsizlikler doğurabilmektedir.

3. Söz konusu birey personel ise eğer, bu kişilere çalışılan kurumlarda sosyal faaliyetlerde sorumluluk yüklenilmesi (kişinin kendini bir işe yaradığını hissetmesi açısından) tatminsizliği önlemede önemli bir faktördür.

4. Görüş alma yöntemi: Tatminsiz kişiler, şu ya da bu nedenle kendileri ile diğerleri (eşitleri) arasında bir fark görüyorlardır ki, bu durumu yaşıyorlardır. Bu kişilerden alanı veya mesleğine göre orta vadeli hazırlık gerektiren projeler yapması veya raporlar düzenlemesi istenilebilir.

SONUÇ:

Gerek 25 ve altı çocuklarda gerekse yetişkinlerde var olan veya ortaya çıkan tatminsizlik sendromunun teşhisinin  erkenden yapılması, ilk elde sendromun psikoza dönüşmemesi açısından önemlidir. İkinci olarak, bu kişilerin normale döndürülmesi ile de (bu kişilerin) dış çevreye karşı sürekli olarak eksi değerler üretmelerinin önüne geçilmiş olur. Üçüncü ve son olarak ta, bu kişilerin topluma kazandırılması hatta bu kişilerin başarılı bir şekilde yönlendirilmeleri durumunda bütün bir toplum her biri kendi alanında son derece başarılı ikonlar, markalar veya model insanlar halini alabilecektir.

Dolayısıyla bu sorunun teşhisi ve önlemlerinin alınmasının koruyucu faydalarından çok kamusal faydaları da bulunmaktadır.

Bilimsel sohbetimiz esnasında geçen bir kelimeden dolayı bu konuya eğilmeme neden olan değerli meslektaşım Yrd.Doç.Dr. Figen TAŞKIN’a teşekkür ederim. Aydınlık yarınlar dileğiyle esen kalınız efendim.

_____________________

Yazı Sözlüğü:

* Psikoz: Ruh ve sinir hastalıklarının iki kolundan birisi. Nevroz ve Psikoz. Psikoz, nevrozun daha ağr olanı. Kişi kendini hasta veya sorunlu olarak görmez/görmek istemez. Psikoz için, kişide aynı semptomların en az altı ay boyunca sürekliliğinin olması gerekir.

** Sendrom: Latince, "syndrome" birden fazla olgunun bir araya gelmesiyle oluşan klinik / tanımlanmış durumlar.